Foto: Ismet Karamanaga

Istraživače i turiste kao magnet decenijama su privlačili gradovi na južnom Jadranu. Kako i ne bi: gradovi kao što su Ulcinj i Budva čuvaju urbani kontinuitet 25 vjekova; po crnogorskim zakonima dobili su status spomenika kulture prvog reda. ,,Ove činjenice od kapitalnog su značaja, ali ih više izgleda nema ko iskoristiti, a sve je manje i onih koji uopšte razumiju vrijednost tih izuzetno važnih urbanističkih aglomeracija kako za turizam tako i za domicilno stanovništvo”, kaže predsjednik Udruženja Kaljaja – Stari grad u Ulcinju Ismet Karamanaga.

I zaista: nema stranog turiste koji dođe u Ulcinj a da ne posjeti njegov Stari grad, oduševi se zidinama, arhitektonskim rješenjima i slojevima istorije, a istovremeno ne osjeti nelagodu zbog njegove zapuštenosti.

Posljedice katastrofalnog zemljotresa iz 1979. godine ovdje su još uvijek veoma vidljive. Gotovo polovina objekata u toj nekada zanosnoj urbanoj cjelini nije obnovljena. To je i razumljivo ukoliko se zna da su tadašnji gradski čelnici predlagali da se – svi Starograđani isele iz svojih porušenih domova. Tvrdili su da se ,,u tvrđavi ne mogu više stvoriti uslovi za moderan život”.

Ali, malo Starograđana ih je poslušalo, iako ih već tri decenije zaista najviše zabrinjavaju uslovi života. Postalo je pravilo da s prvom kišom ili nevremenom, 45 familija s oko 170 stanovnika ima problema sa strujom, slabim telefonskim i internet vezama, s neosvijetljenim ulicama, smećem, nekvalitetnom kaldrmom u većem dijelu tvrđave…

,,Nešto je urađeno nakon zemljotresa, ali već 30 godina gotovo ništa. Možda je najveći krivac za to Zavod za zaštitu kulturno-istorijskih spomenika sa Cetinja, u čijoj smo nadležnosti. Oni rijetko navraćaju, a ministar kulture još rjeđe”, kaže Karamanaga.

Da to čine, svakako bi osjetili nelagodu zbog betonskog čudovišta koje je prije šest godina izniklo na južnom dijelu Starog grada i koje je degradiralo čitav ovaj jedinstveni prostor. Jedan poznati crnogorski arheolog nije mogao da se načudi kako su Ulcinjani a posebno Starograđani dozvolili tako nešto. ,,Već tri dana imam mučninu. Ovo se nije smjelo desiti”, rekao mi je vidno utučen kada je 2010. godine prošetao Starim gradom. Od tada, više nije tamo zalazio. A navedeni objekat i dalje stoji, a formalno se ni ne zna kome pripada. Najčešće se, šapatom, spominju imena kontroverznih biznismena čija su se lica potonjih godina redovno pojavljivala na naslovnim stranicama Monitora.

Ministarstvo kulture tek je saopštilo da taj objekat nije „niti na mjestu niti u veličini” onaj za koji je izdata građevinska dozvola 2007. godine. Istovremeno, ministar održivog razvoja i turizma u Vladi Crne Gore Branimir Gvozdenović pokušava loptu prebaciti lokalnoj upravi. ,,Od odluka Skupštine opštine Ulcinj zavisi da li će se taj objekat ukloniti. To zavisi od planskog dokumenta, Prostorno-urbanističkog plana opštine, čija je izrada u završnoj fazi”, rekao je on, odgovarajući na poslaničko pitanje Genci Nimanbegua iz Nove demokratske snage – Forca.

Nimanbegu, koji inače živi u Starom gradu, ocijenio je da gradnja tog objekta predstavlja „atak na spomenik kulture” i upitao da li to zaslužuje ovakvu inertnost državnih organa. Prema njegovim riječima, i opština Ulcinj snosi dio odgovornosti za ovo stanje, dodajući da se, ipak, radi o objektu koji je nelegalno sagrađen u prostoru kulturne baštine prve kategorije. „Ovo je problem koji svima nama udara šamare u lice, ali mislim da je vrijeme da se to uvede u zakonske okvire bilo ko da je investitor, te da on mora poštovati zakone koje donosi bilo lokalna samouprava bilo država”, ističe Nimanbegu.

U Opštinskom odboru Pozitivne Crne Gore smatraju da se mora uspostaviti tijelo na nivou lokalne samouprave koje će brinuti o Starom gradu. „Da bi jedna lokalna zajednica živjela cjelovito, neophodno je, pored ostalog, da ima što više razvijenih funkcija i osnovne društvene ustanove i organizacije koje obezbjeđuju različite aktivnosti. Naš Stari grad nije sjedište političkih institucija, u njemu se odvija malo privrednih aktivnosti, a ono što posebno zabrinjava, veoma je malo kulturnih dešavanja. Treba nam više muzeja, uključujući i pomorski, galerija, mogli bi tamo premjestiti kancelariju Državnog arhiva, Turističke organizacije, Gradske biblioteke takođe, kao i svih ostalih kulturnih institucija, bile one opštinskog ili republičkog značaja”, kaže potpredsjednik opštine Ulcinj Safet Beci.

On navodi da bez ovih sadržaja Stari grad nije grad, tačnije nije grad u punom značenju te riječi. „Stari grad kao jedinstvena i skladna urbanističko-arhitektonska cjelina, trebalo bi, valjda, da postane cjelina i u društvenom, ekonomskom i kulturnom smislu. Bez ovih ustanova, njegovi posjetioci naprosto neće znati gdje su zašli”, smatra on i dodaje da će lokalna samouprava ove godine izdvojiti iz budžeta 40 hiljada eura za revitalizaciju infrastrukture u tvrđavi.

,,Ukoliko se nešto brzo ne uradi, sigurno je da će se još snažnije nastaviti proces urušavanja, degradacije i banalizacije našeg grada”, kaže Karamanaga. On poručuje da je bivajući 25 vjekova na vjetrometini Stari grad prošao i veće nedaće, te da će preživjeti i ovo vrijeme i nemar ljudi. Parafrazirajući američkog pjesnika R.Emersona, Karamanaga zaključuje: ,,Najprije su ljudi gradili i obnavljali Stari grad, a sad je došlo je vrijeme da Stari grad gradi ljude”.
Mustafa CANKA
Izvor: MONITOR